Pitajte doktora >>
Infektivna mononukleoza je akutna, zarazna bolest izazvana Epstein-Barrovim virusom (EBV), koji pripada grupi Herpes virusa.
Koliko je česta?
Bolest je rasprostranjena u celom svetu, a rezervoar infekcije je čovek kao bolesnik ili vironoša. Od nje obolevaju osobe svih uzrasta, ali najčešće bolest pogadja školsku decu i omladinu uzrasta od 15 da 25 godina. Prenošenje infekcije se ostvaruje vazdušno-kapljičnim putem. Zbog nestabilnosti virusa u spoljašnjoj sredini, najčešće je potreban direktan interhumani kontakt za transmisiju virusa, pa je bolest poznata i pod nazivom “bolest poljupca”. Posle akutne faze bolesti, virus se izlučuje pljuvačkom oko 18 meseci a 15-20% obolelih ostaju doživotne kliconoše.
Kako virus napada organizam?
EBV virus ulazi u organizam preko sluzokože nosa i ždrela, gde i počinje da se replikuje (razmnožava). Odatle virusi ulaze u krvotok nošeni belim krvnim zrncima, do svih limfnih čvorova, slezine i jetre, pa dolazi do daljeg širenja infekcije i oboljenja. U krvi, dolazi do pojave specifičnih imunskih ćelija (tzv. virocita) i specifičnih antitela kao posledica imunog odgovora na prisustvo virusa. Uz pomoć ovih specifičnih markera moguće je postaviti dijagnozu oboljenja kako u akutnoj tako i nakon preležanog oboljenja.
Simptomi i znaci oboljenja
Period širenja virusa i invazije belih krvnih zrnaca, najčešće traje između 7-15 dana, ali može trajati i 4-6 nedelja. Bolest uglavnom počinje naglo, sa povišenom temperaturom, gušoboljom i otokom limfnih čvorova na vratu. Gotovo uvek su prisutni i manje specifični simptomi, kao što su glavobolja, bol u mišićima, malaksalost, umor i gubitak apetita. Povišena temperatura (38-40 Cº) traje i do 15 dana, limfni čvorovi su uvećani, bolni i jasno ograničeni. Prisutno je i generalizovano uvećanje limfnih čvorova. Uvećana slezina se javlja skoro kod svih bolesnika, a uvećana jetra kod 15-25% obolelih. Slezina i jetra se brzo uvećavaju, a sporo vraćaju na normalnu veličinu. Kod određenog broja pacijenata svi navedeni simptomi mogu i izostati, i bolest prolazi neopaženo.
Prognoza i ishod bolesti
Većina pacijenata ima povoljan tok bolesti, sa potpunim oporavkom, pa su komplikacije retke. Kada postoje, mogu biti u vidu pneumonije, meningitisa, encefalitisa, trombocitopenije i rupture slezine.
Kako se bolest dijagnostikuje?
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike, hematoloških promena i seroloških analiza. U hematološkom nalazu dominira povišen broj belih krvnih zrnaca (15-25 x 109/l) sa većim brojem limfocita i pojavom limfocita posebnog izgleda tzv. “virocita”. Od seroloških analiza najčešće se koristi ELISA metoda za dokazivanje IgM i IgG specifičnih antitela. IgM antitela se pojavljuju pri kraju inkubacionog perioda, dostižu vrh u 3-4 nedelji bolesti i obično su pozitivna do 12. nedelje. IgG antitela se pojavljuju u cirkulaciji kasnije i ostaju dugo nakon infekcije što omogućava postavljanje dijagnoze i godinama nakon preležane bolesti.
Kako se leči?
Terapija je uglavnom simptomatska i obuhvata strogo mirovanje u toku akutne faze bolesti, higijensko-dijetetski režim i primenu analgetika i antipiretika. Antibiotici i kortikosteroidi se primenjuju u komplikovanijim slučajevima, kada je imuni odgovor organizma prenaglašen i neadekvatan.
Infektivna mononukleoza kod sportista
S obzirom na činjenicu da je infektivna mononukleoza najzastupljenija medju adolescentima i mladim odraslim osobama, od nje često obolevaju i sportisti. Značaj bolesti kod sportiste je utoliko veći kada se uzme u obzir da su podvrgnuti ekstremnim naporima tokom treninga i takmičenja, te se i najmanja fizička nespremnost, prouzrokovana samom bolešću jasno odražava na rezultate sportiste, iako bolest nije imala svoje jasne kliničke ekspresije. U periodu akutne faze bolesti neophodno je strogo mirovanje, a i kasniji oporavak treba da bude prilagođen i postepen s obzirom da bolest može imati prolongiran tok i oporavak ukoliko se ignorišu signali tela zarad rezultata. Period izuzeća od sportskih aktivnosti traje i do 6 meseci u zavisnosti od vrste sporta i kliničke slike. Tako se u slučajevima postojanja, bolešću uzrokovanog uvećanja slezine, učestvovanje u kontaktnim sportskim aktivnostima, zabranjuje i do više meseci nakon akutne faze, pošto postoji rizik od najteže komplikacije ove bolesti, rupture uvećane slezine.
Jedan od skorijih primera koji je poznat sportskoj javnosti jeste slučaj 16-ostrukog pobednika Grand Slam šampionata u tenisu i po nekima najboljeg tenisera u istoriji sporta. Naime nakon apsolutne dominacije u periodu 2004-2007. u belom sportu, početkom 2008. godine i gubitka u finalu otvorenog prvenstva Australije od Novaka Đokovića, usledio je pad Federera sa teniskog trona u periodu od nekoliko narednih meseci. Pošto je imao stalan osećaj zamorenosti, na terenu i van njega, i odsustvo ranije fizičke snage i kondicije, njegov tim lekara mu je detaljnim ispitivanjima utvrdio da je popularni “Fedex” preležao blaži oblik ove bolesti ne znajući da se uopšte o tome radi. Prvi naredni veliki turnir, dotadašnji neprikosnoveni vladar, je osvojio tek krajem sezone na US Openu, dakle nakon vise od pola godine, što govori o uticaju infektivne mononukleoze na rezultate vrhunskih sportista.