Pitajte doktora >>
Iznenadna srčana smrt mladih ljudi koji se bave sportom predstavlja jedan od najtragičnijih događaja. Ona predstavlja i značajan medicinski i društveni problem sa velikom medijskom pažnjom jer se javlja kod naizgled zdrave populacije. Iznenadna srčana smrt se javlja tokom ili neposredno nakon fizičke aktivnosti visokog inteziteta, sa procenjenom incidencijom 2.3/100.000 sportista. Postojeći poremećaji srca su najčešći razlog za njen nastanak. Incidenca iznenadne srčane smrti u Evropi je oko 2.1/100.000 sportista. Iz tog razloga nije iznenađujuće što American College of Cardiology smatra da je osnovni cilj pregleda sportista, pred započinjanje bavljenje fizičkom aktivnošću, otkrivanje tihih kardiovaskularnih poremećaja koji mogu dovesti do iznenadne srčane smrti. Otkrivanje postojećeg oboljenja srca kod sportista najčešće dovodi do potpunog prestanka bavljenja sportom sa ciljem da se smanji rizik od nastanka iznenadne smrti. Sa druge strane, pogrešna dijagnoza oboljenja srca takođe može dovesti do udaljavanja sportiste iz sportskih aktivnosti, lišavajući ga od mnogobrojnih koristi koje sport donosi.
Velika većina sportista koji su pod rizikom nema nikakve simptome, tako da pregledi pred započinjanje fizičke aktivnosti su jedini način kojim se mogu otkriti postojeći kardiovaskularni poremećaji. U skladu sa Evropskim preporukama, zasnovanim uglavnom na Italijanskom iskustvu, a koje su usvojene od strane Međunarodnog Olimpijskog komiteta, pregled sportista obuhvata detaljnu ličnu i porodičnua anamnezu, fizikalni pregled i 12-kanalni EKG. Preglede je potrebno sprovodite svake ili najdalje svake druge godine. Oko 30% iznenadne srčane smrti se ne može predvideti pregledom sportista, čak i kada je EKG uključen u pregled.
Ultrazvuk srca je neinvazivna i lako ponovljiva metoda koja se u sportskoj kardiologiji široko primenjuje radi razlikovanja promena na srcu izazavnih adaptacijom na napor i patoloških promena. Visoki stepen fizičke aktivnosti može do određenog stepena dovesti do morfoloških i funkcionalnih promena, koje se nazivaju “sportsko srce”, a uočavaju se kod oko 50% utreniranih sportista. Ove promene uključuju povećanje dimenzija srčanih šupljina, povećanje debljine zidova leve i desne komore kao i veličine leve pretkomore, ali uz očuvanu sistolnu i dijastolnu funkciju. Oblik i veličina promena zavise od vrste sporta i inteziteta treninga, a karakteristično se povlače nakon prestanka sa fizičkom aktivnošću. Treba ipak imati na umu da se sportistima veličina šupljina i debljina zidova srca malo uvećavaju za oko 10-20%, ali da i tada u najvećem broju slučajeva ostaju u okviru normalnih dimenzija. Veličina komore na kraju dijastole veća od 60 mm (prisutno kod 14% sportista), zadebljanje septuma veće od 13 mm (prisutno kod 2% sportista) i uvećana desna komora, predstavljaju “sivu zonu” koja zahteva dodatna, pažljiva ispitivanja kako bi se isključilo moguće postojeće oboljenje. U obzir se moraju uzeti i karakteristike određenih sportova, npr. kod oko 40% košarkaša se viđaju dimenzije komore na kraju dijastole veće od 60 mm, ali kada se uradi korekcija u odnosu na površinu tela dobijaju se uglavnom mere u okviru normalnih vrednosti.
Od ultrazvuka srca se očekuje da otkrije hipertrofičnu kardiomiopatiju ili druge specifične i značajne kongenitalne strukturne anomalije udružene sa iznenadnom srčanom smrću ili progresiju određenih oboljenja kod mladih sportista, kao što su valvularna oboljenja srca, dilatacija korena aorte, prolaps mitralne valvule u Marfanovom ili sličnim sindromima, i disfunkciju leve komore i/ili uvećanje (miokarditis ili dilatativna kardiomiopatija). Kada je reč o košarkašima zbog visine koju sport zahteva, Marfanov sindrom predstavlja najveću brigu. Sportisti sa dijametrom aorte između 4-4.2 cm moraju biti pažljivo pregledani.
Rutinska primena ultrazvuka srca sportista nije dovela do značajnog povećanja broja otkrivenih hipertrofičnom kardiomiopatiojom u odnosu na bazični pregled. Kod sportista bez subjektivnih tegoba ili bez porodičnih kardiovaskularnih bolesti od značaja, sa normalnim fizikalnim nalazom i normalnim EKG zapisom, ultrazvučni pregled ima ograničeni dodatni dijagnostički značaj uz visoku cenu pregleda, što sprečava njegovu široku primenu. Utvrđeno je da velika upotreba ultrazvuka dovodi do povećanja lažno pozitivnih ili lažno negativnih nalaza.
Iako nije ušao u zvanične vodiče, ultrazvučni pregled srca se može preporučiti vrhunskim sportistima koji su uključeni u intezivne sportske aktivnosti, koje mogu olakšati ili dovesti do ispoljavanja postojećeg oboljenja srca. Međutim, potreba za ponavljanim procenama i pregledima ovih sportista u odsustvu simptoma, sa normalnim fizikalnim nalazom i EKG zapisom, ostaje nejasna.